Publisher

DANH LAM THẮNG CẢNH LINH QUANG TỰ TRÊN

ĐẢO PHÚ QUÝ

          Đến thăm Đảo Phú Qúy một Huyện Đảo của Tình Bình Thuận nằm ở ngoài khơi. Cách xa Trung tâm Thành phố Phan Thiết 100km về hướng Đông Nam nhìn từ xa Đảo giống như một con cá Thu (Phía Bắc). Hay con cá Voi khổng lồ (Phía Tây Nam).

Đây là bến đậu rất an toàn của rất nhiều ngư dân Miền Nam Trung Bộ trong những ngày khơi xa, lịch sử hình thành, khai phá của Đảo gắn liền với tộc người Chăm, người Hoa rồi sau này mới là người Việt; đặc biệt là với Vua Gia Long (Nguyễn Ánh) và Cận thần của mình trong những ngày gian nan khôi phục lại vị thế của Triều Nguyễn, Phú Quý còn để lại trong ký ức mọi người về rất nhiều sản vật biển quý như Tôm, Cua, Cá … Những con người với khuôn mặt sạm nắng đã và  đang chung sức chung lòng xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp, sau hơn 10 năm trở lại đây "Con cá Voi khổng lồ" ấy hoà mình trong xu thế chung của Đất nước là đổi mới, CNH - HĐH hoá. Nó đã vươn mình và phát triển mạnh mẽ, sẽ có rất nhiều nơi ở Đảo mà quý khách không thể bỏ qua trong chuyến tới thăm quan của mình đó là: Chợ, Nhà hàng, các bãi biển, nước trong xanh, sạch, những vườn cây xanh tốt, trĩu quả, những con đường cát đặc biệt là các di tích lịch sử văn hoá và danh thắng trong đó có Chùa Linh Quang.

          Chùa Linh Quang nằm ở xã Tam Thanh - Huyện Phú Quý. Chùa ở vị trí cách trung tâm Huyện Lỵ khoảng 2km về hướng Đông Nam, cách UBND xã Tam Thanh 500m về hướng Đông Bắc, Cửa chính nhìn ra ngoài biển khơi xa, lộng gió. Nhìn chung hầu hết nguồn gốc và lịch sử chùa chiền ở Tỉnh Bình Thuận đều gắn liền với sự kiện di dân từ các Tỉnh cực Bắc và Trung Bộ . Ngoài mục đích khai phá, tạo dựng cuộc sống mới, trong số những tập đoàn người di dân có nhiều nhà sư. Họ mang theo giáo lý của Đạo phật vào khai sáng, lấy đạo hạnh và cõi từ bi để cứu giúp con người khỏi bể khổ trầm luân. Trong hoàn cảnh xã hội thời phong kiến thường có những cuộc chiến tranh khởi nghĩa nông dân, những đạo luật hà khắc của chế độ phong kiến đương thời ban hành, những hương ước tự sản sinh ở các Vùng, Làng, Tổng thì giáo lý của Đạo phật dễ dàng thấm nhuần vào tâm thức của nhân dân lao động và được Họ đón nhận một cách nhanh chóng. Từ bao đời nay Phật giáo và tín ngưỡng thờ thần Nam Hải là đời sống tinh thần quan trọng, tiếp thêm sức mạnh cho nhân dân Đảo Phú Quý trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ mảnh đất thân yêu của mình. Linh Quang tự là nơi khởi đầu gắn liền với sự truyền bá ánh sáng phật giáo ở Phú Quý. Không chỉ là một nơi có cảnh quan đẹp, rộng mà còn là ngôi chùa tiêu biểu cho các lĩnh vực lịch sử, văn hoá, nghệ thuật so với 5 ngôi chùa khác xuất hiện trên Đảo. Theo gia phả chùa ra đời năm 1747 (Đời Cảnh Hưng năm thứ 8) thuở sơ khai nơi đây chỉ là một tiểu am, tranh lá đơn sơ, quanh chùa là những khu rừng, những mỏm đá nguyên sinh. Vị sư tổ khai sáng đều tiên là Nguyễn Cảnh. Trước khi ông qua đời đã lập gia phả này và giao lại cho con Nguyễn Khánh thừa  kế ngôi Tiểu am . Số di sản và văn vật của vị sư tổ giao lại là rất nhiều và quý như " 3 bộ kinh kệ, 12 pho tượng quan âm bằng đồng, 1 chuông đồng, 19 đĩa sứ, 10 chén sứ, 6 chiếc cổ bông bằng sứ.." . Kế tục Cha. Nhà sư Nguyễn Khánh cùng bà con nhân dân đã sửa sang,tu bổ tiểu am thành ngôi chùa tuy còn đơn giản nhưng cảnh chùa đã nghiêm trang hơn trước, cuối thế kỷ XVIII thật không may một cơn hoả hoạn đã bất ngờ ập đến thiêu chụi ngôi chùa. Đa số các hiện vật bị thần lửa thiêu cháy rất may nhờ cứu giúp kịp thời của một số Bà Con và các Nhà sư, một số pho tượng đồng được cứu thoát nhưng nó không thể xoá, dấu trên mình những vết loang lổ của cơn hoả hoạn năm xưa. Kể từ đó giới tín đồ - phật tử cùng bà con nhân dân đã liên tục phát tâm kêu gọi công đức để xây dựng lại ngôi chùa này. Linh Quang Tự đã không ngừng được tôn tạo cả ở trong và ngoài. Những nghệ nhân của Đảo và Đất liền đã khéo léo chạm khắc hàng chục pho tượng cổ bằng đủ các chất liệu và ngoại hình khác nhau. Trải qua những năm tháng thăng trầm của lịch sử chùa Linh Quang đã chứng giám và gắn liền với sự suy, thịnh của xã hội phong kiến đương thời như : Sự kiện vua Gia Long khi còn là Nguyễn Ánh bị quân Tây Sơn truy đuổi đã bôn tẩu ra Đảo và dừng chân lưu gót tại đây. Bên Đảo Hòn Tranh (1 hòn đảo nhỏ cách Phú Quý 2km về hướng Đông Nam) còn có nhiều Đền thờ vua Gia Long và một số tướng lĩnh của ông như : Giếng Gia Long, Miếu Trấn Bắc, Miếu Bà Chúa thuỷ …. đặc biệt trong số các di tích đó có thờ Trấn Quốc Bùi Quận Công (tức Bùi Huy Ích) là vị tuỳ tướng có công bảo vệ Nguyễn ánh (Vua Gia Long) thoát khỏi sự truy đuổi của Nghĩa quân Tây Sơn. Ông này đã tử trận, xác trôi dạt lên Đảo Hòn Tranh. Toàn bộ công trình kiến trúc chính của Chùa quay về hướng Tây và được bố trí dạng chữ đinh trình tự gồm Toà chánh điện, cửa Đại môn, Nhà hội quán, Nhà tăng, vườn hoa và vườn cây ăn quả.

          Những hiện vật cổ ở chùa Linh Quang hiện còn lưu giữ gồm : Hoành Phi, liễu đối, bao lam, sắc phong, gia phả, tư liệu Hán nôm cổ, nhưng giá trị nhất phải kể đến bộ sưu tập về tượng phật cổ, chất liệu của tượng Phật cổ được làm bằng đất nung, gỗ, đồng, đá, đã được các nghệ nhân lựa chọn tạo tạo tác theo một số tư thế truyền thống như ngồi thiền đình, cưỡi trên mình thú, tư thế đứng …. với kỹ thuật đặc trưng riêng cho từng loại chất liệu. Phần lớn chúng có niên đại cổ xưa và kiến tạo tại Đảo, một số khác được chuyển từ các chùa khác đến đây là sưu tập về tượng đa dạng, phong phú phần nào nói lên được sự phát triển và tôn sùng phật giáo ở Đảo qua nhiều thế hệ. Số hiện vật cổ đã được kế thừa, lưu giữ qua nhiều đời và không ngừng được bổ sung hoàn thiện. Có thể kể ra một số tượng như : Tượng bổn sư (Thiên sanh), tượng quan âm, tượng thế chí, tượng hộ pháp đúc đồng, tượng Di đà đúc đồng … Nguồn tư liệu, gia phả của Chùa có giá trị rất lớn để tra định và nghiên cứu về sự hình thành dân cư cũng như nguồn gốc của các tộc họ người Việt đến Đảo.Trong cả thế kỷ trước trên hòn đảo đã từng có sự hiện diện của Người Chăm, người Hoa, sau này mới đến Người Việt thì sự định hình của một ngôi chùa cổ cũng là cột mốc quan trọng đánh dấu chủ quyền của chế độ phong kiến nước ta tiêu biểu là thời Nguyễn.

          Trải quả quãng thời gian rất dài Chùa đã trải qua nhiều lần tu bổ tuỳ theo mức độ khác nhau. Tính từ lần sửa chữa năm Đinh Mão 1747 đời Vua Lê Hiến Tông - có niên hiệu là Cảnh Hưng năm thứ 8. Đến năm 1995 chùa đã có niên đại 248 năm (và đây cũng là ngôi chùa có niên đại sớm nhất ở Tỉnh Bình Thuận, Tỉnh đã ra đời hơn 300 năm nay).

          Linh Quang Tự đã trải qua một số lần sửa chữa tu bổ lớn như vào các năm Đinh Sửu 1937, Tân Tỵ 1941, Bính Thân 1956 và đợt tu bổ lớn nhất vào năm 1992. Hiện nay nhân dân quanh vùng đã thành lập Ban Bảo vệ quản lý chùa gồm 10 thành viên. Họ đã đề ra nhiều phương án bảo vệ rất hữu hiệu, chùa mở cửa thường xuyên để đón khách đến viếng thăm. Cảnh quan chùa rất đẹp, cổng chính nhìn ra biển lộng gió, vườn cây ăn quả. Hoa xung quanh xanh tốt nhất là vào mùa mưa, như : Na, Nhãn, Mãng Cầu, Dừa, địa thế của Chùa nằm gần đường trục đi ra Bến cảng và vào trung tâm hành chính huyện. Mùa Lễ hội là vào dịp rằm tháng 4 âm lịch (Lễ Phật đản). Tết thanh minh và rằm tháng 7 âm lịch (Lễ Vu lan) đây là dịp cảnh chùa tưng bừng nhộn nhịp, chăng đèn kết hoa đón tiếp mọi người dân trên Đảo và các nơi ở đất liền đến chiêm vái phật. Chùa Linh Quang đã được Bộ văn hoá - thông tin ra quyết định công nhận, xếp hạng đây là di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia năm 1990, được khoanh vùng bảo vệ có hồ sơ pháp lý.

          Nhà chùa đã và đang kêu gọi lòng hảo tâm quyên góp  công đức của nhân dân Huyện đảo và du khách khắp nơi để xây dựng tu sửa chùa cho xứng đán với vị trí và tầm vóc của mình. Đã có rất nhiều sách báo, tạp chí, phim ảnh ca ngợi thắng cảnh Linh Quang tự cùng với hệ thống danh lam thắng cảnh khác của Đảo phú Quý như : Tập Nguyệt san văn hoá Sài Gòn phát hành năm 1970, Tập thông tin số 2/1991 do sở VHTT Thuận Hải ấn hành, Báo Bình Thuận đã đăng nhiều bài viết liên quan tới chùa và các di tích khác của Phú Quý. Năm 1993 Trường Đại học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh đã phối hợp với địa phương hướng dẫn cho 10 sinh viên khoa văn, sử thực hiện luận văn tốt nghiệp, nghiên cứu tìm hiểu về các di tích lịch sử văn hoá, tín ngưỡng và văn hoá dân gian, kiến trúc trên Đảo trong đó đã mô tả rất kỹ đến chùa Linh Quang. Linh Quang Tự cũng được nhắc đến trong sách lịch sử Huyện đảo do Huyện uỷ xuất bản năm 1991. Hy vọng trong chuyến tới thăm Đảo Phú Quý. Linh Quang Tự luôn là điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước.

                                                                           NGUYỂN TRỌNG AN